Thước phim quý (1994) về làng Trang Liệt – quê tôi với Misaki

Dưới đây là phim rất ý nghĩa về quê tôi – làng Trang Liệt, Từ Sơn, Bắc Ninh (Tiên Sơn, Hà Bắc cũ) do cô nghiên cứu sinh (NCS) Misaki người Nhật thực hiện năm 1994, phát sóng trên chương trình “Du lịch qua màn ảnh nhỏ” của VTV3. “Mai này nước non cách biệt, biết bao giờ đến hẹn lại lên”, cô NCS năm xưa nay đã là Giáo sư ngành xã hội học tại trường ĐH ngoại ngữ Kanda, Nhật Bản.

Năm đó đó tôi 11 tuổi. Nay xem phim thấy cảnh vật, người xưa cách đây 26 năm vẫn hiện lại rõ trong trí nhớ. Lúc đó tuy đã ngói hoá (xây nhà nợp ngói) nhưng quả thật nét xưa của Trang Liệt vẫn rất đẹp và thanh bình – với nhiều di tích cổ kính, đẹp và giàu nét văn hoá đặc trưng của một làng quê điển hình ở Kinh Bắc. Có lẽ vì thế mà ko phải ngẫu nhiên mà cô Misaki lại chọn Làng tôi để có tư liệu viết cho luận án TS của cô và chương trình của VTV3. Một điểm đặc biệt nữa là cô chọn đúng dịp lễ hội của Làng 8/3-10/3 Âm lịch. Bác Trần Quang Sự viết lời bình đã hay, lại được thể hiện qua giọng đọc truyền cảm, sâu lắng của NSƯT Kim Tiến làm phim hay hơn.

Cảm ơn anh Tran Quang Chính đã tách video làm 02 phần, đưa phần 01 lên Youtube, và đã gửi email cho tôi phần 02. Tôi xem xong có ghi lại vài dòng và có tìm hiểu chút ít về cô Misaki hiện tại (xem dưới đây).

Phần 01 (17 phút 46s):

nói về cuộc sống thường ngày sinh hoạt của người dân, cảnh quan, với cổng làng, nhà truyền thống, cây đa/ cây Đề, bến nước, chùa Đông Lai, và Đình (di tích LSVH quốc gia 1988), rồi đi qua những đường Làng lát gạch thăm nhà cổ của dân, vườn khế ngọt đặc trưng. Tiếng Việt cô Misaki với accent khá đễ thương, có thể giao tiếp cả với các cụ già. Có những chi tiết khá thú vị làm tôi nhớ lại chính mình thời bé như dùng “cuốc” để phát bờ, hay “khau” (gàu/ gàu sòng) đẻ tát nước với bố mẹ hồi nhỏ ở các khu ruộng Diện Rau, Bể Bơi, hay Hàng Vàng. Hay có những chi tiết ý nghĩa như cô “nhập gia tuỳ tục” ăn miếng trầu để “mở đầu câu chuyện”, nghe điệu quan họ trên Ao làng, hay học đánh chiêng Đồng.

Phần 02 (12 phút 38s):

tiếp tục với cảnh tả kỹ cách tổ chức, quy hoạch nhà, ngõ xóm với trang trí hoạ tiết theo lối xưa. Khi vào thăm một nhà dân cô Misaki muốn trải nghiệm điệu “nhớ” trong câu “nhớ ai như nhớ điếu thuốc lào, đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên” nên đã thử hít chút thuốc lào. Xem gà chọi nhà ông Trình gần ao cổng Bông xong cô hỏi “chết người ta có làm thịt ko?” Sau đó tới Đền Làng (nơi thờ Hoài Đức Vương Trần Bà Liệt, con của Thượng hoàng Trần Thừa; đáng chú ý là vua Lê Thái Tổ từng đến Đền cầu đại thắng khi chống giặc Minh). Cô được nghe chút lịch sử đổi tên Làng qua lời dịch sách chữ Nho của ông bác tôi, cụ Vũ Thái Mậu, là anh trai ông nội tôi. Tiếp đó cô hoà vào các hoạt động lễ Hội của Làng năm đó, 1994, sau 47 năm gián đoạn mới được phục hồi lại đầy đủ, với tiết mục Rước truyền thống. Cuối phim là cảnh cô vào thăm nhà nghệ nhân sơn mài Phan Bính.

Đoạn kết phim chia tay cô lưu luyến với “Mai này nước non cách biệt, biết bao giờ đến hẹn lại lên”. Tôi xem xong thấy bồi hồi về quê hương, thầm cảm ơn cô Misaki và bác Sự. Và tôi tò mò tìm hiểu xem hiện cô đang làm gì, ở đâu thì thấy cô NCS năm nào nay đã là Giáo sư ngành xã hội học tại trường ĐH ngoại ngữ Kanda, Nhật Bản. Tên đầy đủ của cô là Iwai Misaki. Lĩnh vực nghiên cứu chính của cô là các cộng đồng nông thôn ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long của miền Nam Việt Nam. Cô cũng tiến hành đi nghiên cứu thực tế ở một số nơi ở Đài Loan, Hàn Quốc. Cô vẫn viết về gia đình nông thôn VN. Cô rất giỏi tiếng Việt, gần đây có viết bài bằng Tiếng Việt gửi báo Lao Động. Như vậy sau 26 năm cô vẫn gắn bó với 2 chữ Việt Nam! Tiện dịp 2023 tôi có kế hoạch đi Tokyo- rất gần trường cô (chừng 35 phút lái xe), có lẽ tôi sẽ hẹn gặp cô Misaki nói chuyện về Trang Liệt.

6 Replies to “Thước phim quý (1994) về làng Trang Liệt – quê tôi với Misaki”